معضلات زيست محيطي عمليات سند بلاست!!!

[آرمین لاهوری]

معضلات زيست محيطي عمليات سند بلاست
سند بلاست:عمليات تميزكاري بدنه قطعات فلزي قبل از مرحله رنگ.
با توجه به حساسیت موضوع سندبلاست و همچنین سلامتی کارگران و راندمان کار، گزارشی از سابقه سندبلاست در صنعت و خطرات و عواقب مربوطه و راهکارهای علمی عملیاتی مربوط ارائه میگردد.
لازم به ذکر است سال 83 در کشور 10 مورد مرگ ناشی از سیلیکوز داشتیم که به علت استنشاق سیلیس موجود در محصولات معدنی رخ داده است. اما با این وجود باز هم به بیماریهای ناشی از کار و محیط آن توجهی نمی شود.
لذا با عنایت به ماده 688 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 که هر اقدامی را که تهدید علیه بهداشت عمومی باشد ممنوع شمرده و ماده 2 آیین نامه بهداشت و تصویب نامه هیئت وزیران در باره آلودگی هوا مصوب 1369 و مصوبات 134و135و136و240 شورای عالی حفاظت محیط زیست و با توجه به تعریف کمیته ملی یونسکو(آلودگی هوا عبارت است از حضور مواد سمی ، آزار دهنده و یا صدمه زننده به اموال و حیات گیاهان و حیوانات و انسان در جو) ضرورت حذف سیلیس و اصلاح سیستم سندبلاست واضح میباشد.

از ابتدای قرن بیستم که تمییز کاری روی بدنه قطعات بزرگ فلزی با شیوه سندبلاست مرسوم شد به تدریج استفاده از مواد سیلیسی که گرد و غبارات ریز آن کارگران این حرفه را در معرض بیماری قرار میداد منسوخ گردید. در سال 1966 میلادی شورایی از نمایندگان هفت کشور صنعتی اروپا توصیه نمودند که برای تمییز کاری سطوح فلزات نبایستی از سنگهای سیلیستی استفاده شود و برای دیگر مواد ساینده جایگزینی است نبایستی میزان سیلیس آزاد آنها از 5% تجاوز نماید.
اولین خطر سندبلاست میزان تراکم خیلی زیاد گرد و غبارات است که در عملیات سندبلاست ایجاد میشود ذرات سخت mm5 آن در ورود مجاری تنفسی کارگران موجب silicosis در آنها میشود. تراکم غبارات اکسیدهای آهن نیز سبب بیماریهای siderosis و peneumocnious میشود. این بیماریها معمولاً بعد از هفت الی دوازده سال ظاهر میشود. در تمیز کاری با سندبلاست روی سطوح فلزات زنگ زده یا رنگ زده ذرات اکسید آهن ذرات فلزات سمی نظیر ترکیبات سرب ، جیوه ، ارسنیک، روی و کادنیوم کنده میشود. با تهویه کافی و کاهش غلظت غبارات ناشی از سندبلاست خطرات بیماریهای حرفه مذکور مرتفع میگردد.

[آرمین لاهوری]

اینم راهکار و نکات ایمنی
مقررات ایمنی کار با سندبلاست
1- استفاده از ساینده های سیلیس دار که بیش از 5% silica داشته باشد مشروط به رعایت کامل این مقررات است.
2- جای مواد سیلیس دار میتوان از ساینده های دیگر نظیر گرانول اکسید آلومینیوم- ذرات آهن لعاب دار – ذرات چدن malleable و ذرات سنباده استفاده نمود.
3- قطعاتی که خیلی بزرگ نسیتند و امکان جابجائی آنها مقدور است سندبلاست بایستی در سالن محصوری که ابعاد کافی داشته باشد انجام گیرد.
4- طراحي سالن بایستی به نحوی صورت گیرد که رانش هوا از طرف بالا به سمت پائین صورت پذیرد. بدین معنی که ظریب خروجی هوا به میزانی باشدكه باعث فشار منفی کمی در سالن سندبلاست گردد تا هوای تازه بتواند از بالا وارد سالن شده و آلودگی از منافذ سالن به بیرون انتشار نیابد، در کف سالن و یا دو طرف دیوار سالن در محاذی کف که در مسیر هوای خروجی به هوای آزاد است جریان هوای آلوده باید از فیلترهای موثر پارچه ای یا از سیلیکون یا رسوب دهنده های الکترواستاتیک عبور یابد تا مواد ساینده گرفته شود و برای استفاده مجدد در مخزنی که در زیر سالن سندبلاست قرار داده میشود جمع آوری گردد.
5-محلهایی که تأسیسات ثابت مانند بویلرها – مخازن سوخت و یا لوله کشی ها قرارداد محدوده سندبلاست کاری بایستی با اسکلت بندی و چادر کشی محصور گردد.
6-اوپراتور سندبلاست کار بایستی مجهز به وسایل حفاظت فردی شامل کلاه مخصوص سندبلاست Air line helmet – لباس کار با پیش بند مقاوم – چکمه لاستیکی – دستکش ساق بلند باشد.
7- کلاه سندبلاست که در اختیار فردی قرار میگیرد نبایستی مورد استفاده افراد دیگر قرار گیرد. شیلنگ هوا رسانی کلاه سندبلاست کار بایستی به منبع هوای سالمی متصل شود که دبی هوارسانی آن کمتر از 17% متر مکعب در دقیقه نباشد. هوای مذکور بایستی توسط فیلتر مناسبی که بدون کاهش اکسیژن هوا بتواند رطوبت ، دودهای روغنی، ذرات و غبارات به هر گونه گازهای سمی که از کمپرسور هوا ایجاد میشود(مانندCO-CO2 اکسیدهای فلزی گوگرد یا نیتروژن دار ) را جذب نماید توصیه شده است در هوای تنفسی نباید بیش از 50 PPM کربن منواکسید و بیش از 1000 PPM کربن دی اکسید وجود داشته باشد.
8- مراقبتهای دوره ای برای نگهداری تجهیزات وسایل و سیستمهای تهویه و وسایل حفاظت فردی بعمل آید و مخازن تحت فشار کمپرسور و مخلوط کن Air blast chamber سالن یکبار تحت تست هیدورستاتیک واقع شود. ساعت کار سندبلاست کار در شبانه روز بایستی کمتر از 8 ساعت بوده و اوپراتور نبایستی بیش از 40 دقیقه بطور مداوم در داخل سالن سندبلاست کار نماید و در مدتی که به تناوب سندبلاست کار در سالن کار مینماید به توسط شخص دیگری که در خارج سالن باشد مورد مراقبت قرار گیرد. توضیع نور مناسب در سالن و سیستم ارتباط تلفنی یا صوتی بین مراقب و فرد سندبلاست کاری الزامی است. در صورتیکه جهت تأمین روشنائی نتوان از فشار برق تا 50 ولت استفاده نمود برای جلوگیری از خطر برق گرفتگی افراد لازم است مقررات ایمنی استفاده از ولتاز ضعیف و سیستم سیم اتصال موثر الکتریکی بدنه به زمین مصرف کننده های الکتریکی مراعات گردد.
9- افرادی که در نزدیک سالن سندبلاست میباشند و افراد دیگری که در محلهایی به نحوی در معرض استنشاق غبارات ناشی از سندبلاست کاری قرار دارند بایستی از فیلتر تنفسی استفاده نمایند.
10- آزمایشهای پزشکی شامل x-ray از ریه ها و اسپیرومتری برای سندبلاست کاران سالی یکبار الزامی است بایستی در پرونده پزشکی آنان مضبوط شود و در صورت بروز علایمی دال بر بیماری شغلی ، کار آنان بایستی عوض شود.
11- بمنظور جلوگیری از ایجاد الکتریسیته استاتیک که هنگام عبور مواد ساینده از لوله لاستیکی رابط به نازل ظاهر میشود نازل سندبلاست بایستی توسط سیمی که از مسیر لوله عبور داده شده به زمین ارت شود تا از ترکیدن لوله رابط یا ایجاد شوک الکتریکی به سندبلاست کاری جلوگیری بعمل آید.
12- پس از پایان کار هر شیفت ، سندبلاست کاران بایستی وسایل حفاظت فردی خود را تمیز و در قفسه ملبوس نگه دارند تا پس از استحمام دوش و تعویض لباس از خود رفع آلودگی نموده باشند.
13- در صورت انجام کار در ارتفاع مقررات مربوط به داربستها برای سندبلاست کاران لازم الاجرا میباشد.
14- مدیر واحد بایستی شخصی مسئول را جهت نظارت بر کار کارگاههای سندبلاست تعیین کند تا مقررات فوق را کنترل نماید.
15- شخص مذکور لازم است قبل از شروع عملیات سندبلاست کلیه موارد ایمنی از جمله وضعیت شیلنگها ، رابطها و بستها را بازدید و در صورت اطمینان از سلامت آنها اجازه کار صادر نماید.
16- اوپراتور سندبلاست بایستی آموزش ایمنی را گذرانیده باشد و تجربه لازم را برای سرعت در مانور بستن شیر مخلوط کن هوا و مواد ساینده که فشاری بین 5/5 تا 6/5 kgf/cm2 دارا است بهنگام اضطرار داشته باشد.