ارزیابی الیاف آزبست در مواجهات شغلی و کاربرد روش های میکروسکوپی

تجزیه ی نمونه ی هوای حاوی آزبست اغلب مستلزم استفاده از میکروسکوپ فازکنتراست (PCM) یا میکروسکوپ انتقال الکترونی (TEM) است. میکروسکوپ انتقال الکترونی توانایی انجام هرگونه آزمایش تفصیلی و شناسایی الیاف آزبست را دارد. در این روش هر دو حالت الیاف کوچک و بزرگ، قابل تشخیص بوده و سنجش می شوند. ضمن اینکه الیاف آزبست و غیر آزبست و انواع الیاف آزبست (برای مثال کریزوتایل در برابر کروسیدولیت) قابل تمیز و تشخیص است. بنابراین میکروسکوپ انتقال الکترونی حساسترین و صحیح ترین وسیله برای تجزیه ی نمونه های الیاف آزبست خواهد بود.
با این حال، میکروسکوپ فاز کنتراست در حال حاضر رایج ترین روش تجزیه برای شمارش الیاف است. از میکروسکوپ فاز کنتراست بر خلاف میکروسکوپ انتقال الکترونی برای شناسایی نوع الیاف استفاده نمی شود، بلکه اغلب برای تجزیه ی نمونه های جمع آوری شده از اماکن شناخته شده ی دارای منابع و مواد حاوی آزبست یا محیط های با قابلیت انتشار آزبست، کاربرد دارد. الیاف مشاهده شده، آزبست تلقی شده و بر مبنای معیار شمارش، شمارش می شوند. برای تاکید نوع الیاف از میکروسکوپ انتقال الکترونی یا در برخی موارد از میکروسکوپ اسکن الکترونی استفاده می شود.
هدف از اماده سازی نمونه، شفاف کردن فیلتر در سطح لام بوده آنچنان که ضریب انکسار نور کمتر یا مساوی ۱٫۴۶ باشد همچنین فیلتر را بتوان به مدت طولانی نگهداری نموده و عوامل مداخله به حداقل ممکن کاهش یابد.
به منظور آماده سازی نمونه:

شیشه ی لام را تمیز نموده بطوری که عاری از هرگونه گردوغبار باشد. به منظور آماده سازی نمونه برای تجزیه، توسط میکروسکوپ فاز کنتراست به روش شمارش، بخشی از فیلتر MCE بریده شده و بر روی لام استاندارد شیشه ای نصب می شود. این عمل به این صورت انجام می شود که:

با چاقوی تیغه ای فیلتر را برش داده و ۰٫۲۵ یا ۰٫۰۵ آن روی شیشه ی لام گذاشته شود. فیلتر را بایستی طوری روی شیشه ی لام قرار داد که قسمت حاوی نمونه روی اسلاید قرار گیرد.

دستگاه تولید بخار استن را زیر هود گذاشته شده سپس آنرا روشن نموده و در دمای ۷۰ درجه ی سانتی گراد تنظیم می گردد. آنگاه با استفاده از سمپلر ۲۵۰ میکرولیتر استن در داخل آن ریخته می شود. لام را همراه با فیلتر روی پایه ی دستگاه گذاشته و پس از ۳ تا ۵ ثانیه فیلتر کاملا شفاف می گردد.

در اصل فیلتر نمونه برداری شده به وسیله ی عبور بخارات استون هضم شده و بر روی لام استاندارد شیشه ای میکروسکوپ می چسبد، طی این فرایند رنگ سفید فیلتر از بین رفته و فیلتر شفاف می شود. حال، با استفاده از میکروپلیت، ۳ تا ۳٫۵ میکرولیتر تری استین روی فیلتر ریخته آنگاه یک لامل به آرامی بر روی فیلتر گذاشته شود. بخش انتهایی فیلتر را با یک مداد علامت گذاری نموده تا ارزیابی با میکروسکوپ تسهیل گردد. لبه های لامل را به کمک لاک به لام چسبانده و سپس شمارش الیاف آغاز گردد.
هنگام مشاهده از راه چشمی میکروسکوپ، گراتیکول والتوت بکت در میدان دید نمونه قرار دارد. شبکه ی گراتیکول، که با استفاده از میکرومتر کالیبره شده، برای سنجش طول، عرض و تعداد الیاف استفاده می شود. قطر استاندارد شبکه ۱۰۰ میکرومتر (۰٫۱ میلی متر) و مساحت سطح مقطع بر اساس فرمول r2π تقریبا ۰٫۰۰۷۸۵ میلی متر مربع است. میدان شمارش، قسمت داخلی دایره ی شبکه ی والتن بکت است. مقیاس های خطی و چهارگوش اطراف شبکه ی چشمی امکان شمارش و سنجش الیاف را فراهم می کند. هر ذره با نسبت طول به عرض بیشتر از ۳ به ۱ و با طول ۵ میکرون یا بیشتر، با عنوان الیاف طبقه بندی می شود. نمونه در بزرگنمایی ۴۰۰ (عدسی چشمی با بزرگ نمایی ×۱۰ و عدسی چشمی با بزرگنمایی ×۴۰) بررسی شده و نتایج بر حسب تعداد الیاف در هر سانتی متر مکعب هوا (f/cm3) بیان می شود.

یاد آوری می شود که میکروسکوپ فاز کنتراست تنها، وسیله ای برای شمارش الیاف بوده و فاقد قابلیت سنجش خواص ویژه ی یک ماده است. بنابراین همه ی الیافی که دارای معیارهای مذکور (نسبت طول به عرض و حداقل طول) باشند، به عنوان لیف و شاید لیف آزبستی تلقی و شمارش می شوند. لازم به ذکر است الیاف کوچکتر در صورت حضور شمرده نمی شوند